بررسی علل بی انضباطی دانش آموزان پسر در مقطع راهنمایی
پیشگفتار
نوجوانان دلی پاک و روحی پرشور دارند . آنان در حساسترین و بحرانی ترین دوران زندگی خود به سر می برند و نیازمند هدایت ، حمایت و همدلی اند. نوجوان نهال نو
رسیده ای است که برای رشد و بالندگی به باغبانی ، دلسوز و روشن بین نیاز دارد تا او را از آفتها و حادثه ها در امان دارد.
بها دادن به نوجوانان و در تربیت و ارشاد آنان کوشیدن بی گمان یکی از نشانه های آشکار رشد فرهنگی یک جامعه است . بر خلاف گمان برخی مردم ، تربیت به طور کلی کاری بسیار دشوار است بویژه تربیت و هدایت نوجوانان دارای پیچیدگیها و نکته های ظریف بسیاری است . شاید گفتة حکیمانه ی کانت متفکر و فیلسوف نامی آلمانی ، حق مطلب را در این زمینه ادا کرده باشد آنجا که می گوید : دو کار هست که در دشواری ، هیچ کار دیگری به پای آن نمی رسد ، مملکت داری و تربیت.
تربیت انسان از این جهت که او موجودی پیچیده و عظیم است کاری سخت و دشوار می باشد. پیچیدگیهای روحی انسان به حدی است که نمی توان رفتار او را به سادگی تحت ضابطه ای مشخص در آورد و از آن آسوده خاطر شد. برتراند راسل ، فیلسوف انگلیسی که خود در بارة تربیت کتابهایی نگاشته است اعتراف می کند که گفتار من در این زمینه بهتر از کردارم بود. این ها همه نشان می دهد که نباید تربیت را کاری سهل و آسان پنداشت که نیاز به هیچ گونه آموزش و تخصصی ندارد.
فرزندان ما در دوران خود مرحله های مختلف را طی می کنند و در هر مرحله نیازهای تربیتی ویژه ای دارند . بدون آشنایی با این مراحل تربیتی و برخورداری از مهارتهای لازم چگونه می توانیم فرزندان خود را تربیت کنیم. شاید برخی از پدران و مادران گمان می کنند که اگر شرایط مادی و امکانات تحصیلی را برای فرزندان خود فراهم آورند وظیفه ی خود را به خوبی انجام داده اند حال آنکه وظیفه ی پدر و مادر بسیار فراتر از این هاست.
خانواده کانون پذیرایی از نسل آینده است در این کانون نهال ارزشهای انسانی ـ که بذر آن در لحظه ی آفرینش در ضمیر آدمیان پاشیده شده است ـ باید رشد و نمو کرده درخت انسانیت به بار نشیند از این رو هیچ یک از نهادهای اجتماعی نقشی را که خانواده در ساختار فکری ، روحی و اخلاقی انسان دارد نمی توانند ایفا کنند .
نابسامانی های اجتماعی در بسیاری موارد ناشی از نابسامانی در خانواده هاست و سعادت یک اجتماع بستگی کامل به وجود خانواده های سالم و سعادتمند دارد . در خانواده است که انسان از لحظه های آغازین زندگی با تربیتی که از پدر و مادر دریافت می کند شکل می گیرد و ناآگاهانه به مسیری خاص سوق داده می شود.
اگر خانواده ها نقش خود را بدرستی ایفا نکنند نهادهای اجتماعی دیگر از قبیل مدرسه ، رسانه های گروه و غیره این خلاء را نمی توانند پر کنند.
دشواریها و پیچیدگیهای تربیت فرزند در دوره نوجوانی بیش از هر دوران دیگر است زیرا در این دوره نوجوان بطور ناگهانی با جهش فکری و عاطفی خود را از دوران کودکی جدا می کند. شخصیت کنونی نوجوان می طلبد که خانواده در برخورد با او روشن بین ، شکیبا و هوشیار باشد و به سرعت دریابد که او دیگر یک کودک نیست . از این رو بسیاری از خانواده ها در روابط خود با فرزندان نوجوان مشکلاتی دارند که اگر از آگاهیهای لازم برخوردار نباشند شاید این مسئله عواقب ناخواسته ای به دنبال داشته باشد.
بسیاری از مشکلات اخلاقی و رفتاری نوجوانان ریشه در برخوردهای نامناسب پدران ، مادران و مربیان دارد . تجربه نشان می دهد در بیشتر موارد که نوجوانان به خانواده ی آگاه و مربی شایسته دسترسی دارند از زندگی سالم و موفقی برخوردارند ، این نشان می دهد که نوجوانان بخوبی تربیت پذیر هستند و اگر نابسامانی هایی در اخلاق و رفتار برخی از آنان مشاهده می شود ناشی از نبود تربیت صحیح است . پیامبر اسلام (ص) می فرمایند : به شما در باره ی نوجوانان و جوانان سفارش می کنم زیرا آنان دارای قلبی رقیقتر و فضیلت پذیر تر می باشند.[1] و امام علی (ع) می فرمایند : دل نوجوان مانند زمین خالی از گیاه و درخت است که هر بذری در آن افشانده شود می پذیرد و در خود می پرورد پس فرزند عزیزم من در آغاز جوانی ات به ادب و تربیت تو پرداختم قبل از آن که دلت سخت گردد و از پذیرش چیزهای خوب سرباز زند.[2]
از این جا می توان به نقش حساس و خطیری که خانواده ها و مربیان در هدایت و تربیت نوجوانان دارند پی برد . اگر ما به وظیفه ی بزرگ خود نسبت به این سرمایه های بی نظیر جامعه به نحوی شایسته توجه نکنیم، باید برای رویارویی با عواقب تلخ غفلت خود آماده باشیم . در آموزشهای دینی ما نیز بر مسئولیت پدران و مادران در تربیت فرزند بسیار تأکید شده است و تصریح شده همچنانکه والدین را بر فرزندان حقوقی است فرزندان را نیز بر والدین خود حقوقی است که از آنها در مورد این حقوق در پیشگاه الهی بازخواست خواهد شد . در روایات اسلامی آمده است : همچنانکه فرزند عاق پدر و مادر می شود پدر و مادر نیز برای سهل انگاری در انجام وظایف خویش عاق فرزند می شود. [3]
فصل اول
طرح تحقیق
مقدمـه Introduction
یک هدف خوب آن است که مقصد را به ما نشان دهد و معلوم دارد که چه هنگام بدان نایل خواهیم شد. امروزه یکی از مشکلات مهم تربیتی در بیشتر مراکز تعلیم و تربیت مسائلی هستند که بطور مشابه در بسیاری از کودکان و نوجوانان و جوانان سر می زند و این مسایل در نوجوانان و کودکان گسترش یافته و باعث عدم پیشرفت جامعه و افراد جامعه شده است و روز بروز این مسایل و مشکلات در دامنه های وسیعی در تعلیم و تربیت خودش را آشکارتر ساخته است و اگر به علل و عوامل و کنه و ریشه ی این مسایل پرداخته نشود و راههای بوجود آوردن آن مورد تجزیه و تحلیل قرار نگیرد احتمال آن می رود که جامعه علاوه بر آن که پیشرفتی نخواهد داشت سبب انحطاط و انحراف جامعه و از بین رفتن ارزشهای والای انسانی خواهد شد. پیشگامان تعلیم و تربیت هرچند درباره ی این مسایل اندیشیده اند و نظرات و راه حلها و پیشنهاد های متعددی داده اند اما با توجه به اینکه ، این علمای تعلیم و تربیت سالها به فکر ریشه کن ساختن این مسایل بوده اند و پیشرفتهایی نیز حاصل شده است و راه حلهای این علما نیز مؤثر واقع شده است اما با همة این وجود هنوز بسیاری از علل و عوامل و مشکلات و مسایل تربیتی شناخته نشده اند و یا ممکن است علاوه بر علت هایی که شناخته شده علل تازه و جدیدی افزوده شود و راه حل مناسبی برای این عوامل در نظر گرفته شود.
با توجه به اینکه کودکان نیز از نظر اخلاقی چه در جامعه ای که زندگی می کنند و یا در چه خانواده ای تربیت یافته اند با هم متفاوت هستند . پس اگر افرادی دارای یک نوع مسایل و مشکلات تربیتی باشند ممکن نیست که با یک روش به حل مسایل آنان پرداخت و در نتیجه باید جنبه های مختلف و گوناگون به کار برد. لذا با توجه به مطالب فوق برآن شدیم که با استفاده از مدیران و دبیران مجرب علتهای بی انضباطی را در شهرستان تایباد مورد بررسی قرار دهیم لازم به تذکر است که این شهرستان در سطح شهر دارای 3 مدرسه راهنمایی پسرانه می باشد که این مدارس دارای دبیران مجرب و مدیران با سابقه است که هر ساله با توجه به میزان رشد جمعیت با تعداد فراوانی از دانش آموزان و نوجوانان با رفتارهای بخصوص و متفاوت درگیر هستند و راه حلهای آن را با توجه به تفاوتهای فردی هر دانش آموز به مورد اجرا می گذارند.
امیدواریم که بررسیهایی که در این تحقیق انجام خواهیم داد راهگشای حل بسیاری از مسایل مختلف تربیتی در این منطقه باشد.
عنوان کامل موضوع تحقیق
علل بی انضباطی دانش آموزان پسر در مقطع راهنمایی شهرستان مشهد ناحیه 7 مدارس راهنمایی دارالعلم و حضرت بقیه الله.
ضرورت و اهمیت مسئله
محرک خشم در نوجوانی بیشتر اجتماعی است. به نظر می رسد مهمترین علل خشم در بین دانش آموزان دوره راهنمایی ، عبارتند از : سر به سر گذاردن ، رفتار غیر عادلانه بزرگسالان ، تحمیل عقیده ، زورگویی خواهر یا برادر ، دروغ گفتن به نوجوان ، پز دادن به او ، گوشه و کنایه و تمسخر با او حرف زدن و .. برای دانش آموزان دبیرستانی احتمالاً مهمترین علل خشم عبارتند از : تبعیض معلم و اعضای خانواده و دوستان و نیز رفتار غیر منصفانه آنان.
علاوه بر علل اجتماعی خشم ، عوامل دیگری چون فعالیتهای عادی چون مطالعه و خواب و نیز شکست و ناکامی در فعالیتها و طرح های انجام شده نیز در نوجوانان خشم می آفریند.
پاسخ ناشی از خشم ، حرف زدن و صحبت کردن متداولترین واکنش نوجوان عصبانی است. او به فحاشی و ناسزاگویی به طرفی که او را خشمگین کرده می پردازد. او سعی می کند انتقام بگیرد اما نه با کتک زدن (مانند یک کودک) بلکه با تحقیر و تمسخر دیگران . در اوان نوجوانی ، همزمان با خشم ، رفتار کودکانه أی در نوجوانان مشاهده می شود. او گهگاه پایش را به زمین می کوبد ، لگد می زند یا چیزی پرتاب می کند و دختران نیز غالباً گریه می کنند. در اواخر نوجوانی جز گریه و لگذ زدن غالب این رفتارها از بین می رود. شیوه های درمان خشم نیز متناسب با علل و محرکهای بوجود آورندة خشم به کار گرفته می شود.
عصبانیت
عصبانیت معمولاً با پریدن از جا همراه است و در درجات گوناگون رخ می دهد. دانش آموزی که معلم او را برای درس جواب دادن صدا می کند ممکن است که کمی عصبانی شود ، اما اگر درس را بلد باشد و بتواند پاسخ مناسب بدهد بتدریج از عصبانیت وی کاسته می شود و درسی که معلم از او دریافت می دارد در حقیقت او را در حفظ موقعیتش یاری می دهد. از سوی دیگر اگر در خارج از دفتر مدیر مدرسه ، منتظر نوبت برای دریافت مجازات یا تنبیه است ، افکار مغشوش و نومید کننده او را آرام نمی گذارد و هنگامی تنبیه و تذکر به اتمام می رسد این نشانه ها نیز خود به خود ناپدید می شوند ، ولی در موقعیت مشابه ، این نشانه ها در فرد دوباره بروز می کند.
ویژگیهای فرد عصبانی
شخص عصبانی به محرکهایی که افراد دیگر نادیده می گیرند معمولاً واکنش بیش از حد نشان میدهد. رفتارهای عصبی گاه عاداتی مانند جویدن ناخن ، بازی کردن با مو ، روی میز زدن و تکان داده پا را در فرد بوجود می آورد.
یکی از انواع رفتار عصبی که می تواند در پاره ای از موارد مفید هم باشد عبارت از آمادگی برای واکنش نشان دادن است. مثلاً حساسیت بیش از حد در واکنش نشان دادن به یک صدا ، گاه زندگی یک سرباز در جبهه و سنگر را می تواند نجات دهد. اما در غالب موارد پاسخهای بسیار سریع به محرکها ، بیشتر زیان آور است تا سودمند. یک تعارض حل نشدنی در شخص ممکن است دل درد عصبی و یا نوعی دیگر از تنشهای درونی را به همراه داشته باشد . هرگاه راه معینی برای بیرون ریختن این حالت درونی چه مستقیم و چه بصورت حالات دفاع وجود نداشته باشد ، فرد به حالت عصبیت دچار می شود.
درمان عصبیت
هرچند گاه می توان با کوشش در زمینه تغییر واکنشها و یا خودداری از رفتار نامناسب بر عادات عصبی غلبه نمود ، ولی غلبه بر عصبیتهای مزمن کار ساده ای نخواهد بود. در موارد جزئی ، مشاوره و در موارد شدید روان درمانی می تواند کمکی موثر و ارزند در تخفیف عصبیتها باشد.
احساس حقارت و خود کم بینی
مشاوران و روانشناسان و حتی معلمان آگاه از روانشناسی گزارش می کنند که در بین انواع گوناگون مشکلات نوجوانان و جوانان چه مشکلاتی که از خود جوانان می شوند و یا در رفتار مشاهده می کنند بیشتر ارزشیابی غیر منصفانه آنان از مشکلاتشان دیده می شود. نگرشهای خود کم بینی حتی در بین بزرگسالان نیز بسیار فراوان به چشم می خورد ، که متاسفانه اغلب آنها بعنوان جنبه های بهنجار زندگی افراد به نظر می رسند. دلایل چندی برای اینکه چرا احساس حقارت این اندازه عمومیت دارد وجود دارد.
1ـ یک دلیل عمده آن است که اکثر جوامع و فرهنگها موفقیت مدار است و بر توفیق و پیروزی فرد ارج فراوان می نهد . همه ما انتظار داریم در امتحانات بهترین نمره را بگیریم ، در کار خود بهترین پیشرفت و کارائی را نشان دهیم ، در مسابقاتی که شرکت می کنیم ، برنده شویم ، به هرحال هریک از ما می خواهیم به گونه ای ، چیزی که مزیت ما را بر دیگران نشان می دهد ، جه ارائه به دیگران داشته باشیم.
63