بررسی تطبیقی شبه جمله در دستور زبان فارسی و عربی
مطالعات وفعالیت های تطبیقی در ایران سابقه ی زیادی ندارد. اما اخیراً محققان ادبی در زمینه های گوناگون از جمله در حیطه ی ادبیات به اینگونه پژوهش ها اقبال نموده اند. سعی این پایان نامه نیز برآن است تا با تطبیق شبه جمله یا صوت در عربی و فارسی، گامی دیگر در این عرصه بردارد. به همین منظور در ابتدا به مطالعه ی ادبیات تطبیقی، تعاریف، انواع مکاتب، کارکرد و فواید آن پرداختیم تا از رهگذر آن بیشتر با این سبک نوظهور آشنا شویم. سپس دستور و زبان فارسی، سابقهی نگارش کتب دستوری، انواع کلمه و انواع نقشهای موجود در دستور سنتی و جدید را بیان کردیم و به این نتیجه رسیدیم که؛ در دستور سنتی و جدید نقش هایی وجود دارد که از لحاظ عملکرد و معنا یکسان هستند اما با نام مختلف از آنها یاد میشود. پس از مطالعه ی دستور و زبان عربی و پیشینه ی آن، انواع اسم ها و نقشهایی را که معادل معنایی شبهجملهی فارسی است ، بیان شد. نقشهایی مانند:اسمفعل، مفعولمطلق با عامل محذوف، منادی، اغراء و تحذیر، حروف تنبیه، ردع ، جواب، مشبهة بالفعل و تحضیض ، با نمونههایی عمدتاً از قرآن و نهجالبلاغه ذکر گردید. در زبان عربی به جارومجرور و ظرف و مضاف الیهی که گاهی وابسته به فعل و یا شبه فعل هستند و گاهی در جمله دارای نقش نحوی مستقل میباشند عنوان «شبه جمله» اطلاق میشود در حالی که این شبه جمله از لحاظ معنایی با مقوله ی شبه جمله ی فارسی که بیانگر عواطف واحساسات گوینده است و دارای ساختارهای معنایی متعددی است کاملاً متفاوت میباشد. در نتیجه از لحاظ کارکرد معنایی و جایگاه دستوری نمیتوان برای شبه جمله در دو زبان ، وجوه اشتراکی قائل شد و برای ترجمه ی شبه جمله فارسی به عربی باید از کلمات و ساختارهای دیگری بجز شبه جمله ی فارسی کمک گرفت.
واژگان کلیدی: ادبیات تطبیقی، دستور زبان فارسی، دستور زبان عربی، شبه جمله
فهرست مطالب:
فصل اول: طرح پژوهش
تعریف مساله و بیان ضرورت انجام پژوهش............... 2
سابقه انجام پژوهش.................................. 3
فرضیه های پژوهش.................................... 4
اهداف پژوهش........................................ 4
روش انجام پژوهش.................................... 5
فصل دوم: ادبیات تطبیقی
مقدمه.............................................. 6
2-1ادبیات تطبیقی................................... 6
2-2 تسمیه‌ی ادبیات تطبیقی........................... 8
2-3تاریخچه‌ی ادبیات تطبیقی.......................... 9
2-4 مکاتب ادبیات تطبیقی........................... 10
2-4-1 مکتب فرانسه................................. 10
2-4-2 مکتب آمریکا................................. 11
2-5 حیطه‌ی کارکرد ادبیات تطبیقی.................... 12
2-6فوائد ادبیات تطبیقی............................ 13
2-7ادبیات تطبیقی درایران.......................... 13
2-8 ادبیات ترجمه.................................. 16
فصل سوم: دستور زبان فارسی و عربی
3-1 زبان و دستور زبان عربی........................ 20
3-2 زبان و دستور زبان فارسی....................... 21
3-3 سیر تحول زبان شناسی نوین...................... 25
3-4 اقسام کلمه.................................... 28
3-5 انواع نقش .................................... 36
فصل چهارم: شبه جمله
4-1 پیشینه اصطلاح جمله در نزد نحویان............... 41
4-1-1 تعریف جمله:................................. 42
4-1-2جملهی ساده:.................................. 42
4-1-3جملهی مرکب................................... 44
4-1-4انواع جملهی مرکب............................. 44
4-1-5 جمله‌های استثنایی............................ 45
4-2 تاریخچه‌ی صوت یا شبه جمله در فارسی............. 46
4-2-1 اصوات در ایران باستان:...................... 46
4-2-2 صوت یا شبه جمله؟............................ 47
4-2-3 تفاوت صوت با اسم صوت .......................47
4-2-4 تعاریف شبهجمله................ .............48
4-2-5 شبه جمله در دستور وابستگی................... 48
4-2-6 شبه جمله در دستور گشتاری.................... 51
4-3 مختصات کلی شبه جملات (صوت)..................... 52
4-3-1 ساختار آوایی................................ 53
4-3-2ساختارمعنایی................................. 53
4-3-3ساختارنحوی................................... 61
4-4 شبه جمله در عربی.............................. 62
4-5 اسم فعل در عربی............................... 64
4-5-1 مختصات کلی اسم فعل.......................... 65
4-5-2 مختصات ساختاری اسم فعل...................... 65
قیاسی............................................. 66
منقول............................................. 66
مرتجل:............................................ 66
3-5-4 اسم فعل از نظر زمان......................... 66
ماضی:............................................. 67
مضارع:............................................ 68
امر:.............................................. 70
4-5-4 ویژگی‌های کلی اسم فعل ها..................... 76
4-6 مفعول مطلق.................................... 79
4-6-1 اقسام مفعول مطلق............................ 80
4-6-2 عامل مفعول مطلق............................. 81
4-6-3 حذف عامل مفعول مطلق......................... 82
4-7 تحذیر......................................... 84
4-8 إغراء......................................... 86
4-9 منادی......................................... 88
4-9-1 اعراب منادی................................. 88
4-9-2استغاثه...................................... 90
4-9-3 ندبه........................................ 90
4-10 حروف......................................... 91
4-10-1 حروف تحضیض(برانگیختن)...................... 91
4-10-2 حرف ردع.................................... 92
4-10-3 حروف تنبیه................................. 92
4-10-4 حروف مشبهة بالفعل.......................... 93
4-10-5 حروف جواب.................................. 93
فصل پنجم: نتیجه گیری
نتایج............................................. 95
منابع............................................. 99
پیوست............................................ 108